Nut en noodzaak van een Risicoinventarisatie & Evaluatie (RI&E)

Voor werkgevers is De Ideale Werknemer iemand die altijd blij naar zijn werk gaat, zeer productief is, zich veilig voelt binnen het bedrijf en bovendien nooit ziek is of lichamelijke klachten heeft. Helaas komt zo'n Ideale Werknemer zelden voor: werkdruk, een bedrijfsongeval, ziekte of werken in gevaarlijke arbeidsomstandigheden zorgen dikwijls voor geestelijke en lichamelijke klachten op de werkvloer. Dat is niet alleen slecht voor de gezondheid van de werknemers, maar ook voor de gezondheid van het bedrijf. Als mensen uitvallen en ziek thuis zitten, kunnen ze immers hun werk niet meer doen.

Actie ondernemen: RI&E

Toch ziet niet iedere ondernemer het nut en de noodzaak ervan in om hierop daadwerkelijk actie te ondernemen. Zo'n 50 procent van de ondernemers heeft momenteel geen risicoinventarisatie- en evaluatie (RI&E). Niet uit onwil, maar vanwege drukte en een gebrek aan tijd. Je moet al je werknemers erin meenemen, risico's inventariseren en de werkplekken bekijken. Dat kost tijd, en dat maakt de RI&E een 'moetje en gedoetje' in de ogen van sommigen.

De RI&E is echt geen hogere wiskunde. Met simpele ingrepen voorkom je eenvoudig dat je werknemers gevaar lopen op de werkvloer, en zorg je ervoor dat zij op een gezonde manier hun werk kunnen doen. Juist daarom is het verstandig er nu mee te beginnen als je er nog geen hebt. Als je de RI&E onderdeel maakt van je bedrijfsvoering wordt het een gewoonte, net als je APK of elke dag tandenpoetsen. Als je het bijhoudt, kost het geen moeite meer.

Branche-instrument

In alle branches is werkdruk een van de grootste risico's, maar ook werken op hoogte, fysieke belasting en werken met gevaarlijke stoffen zijn arbeidsrisico's die in bepaalde sectoren veel voorkomen. In een kantooromgeving zijn vaak een verkeerd geplaatst beeldscherm, agressie en werkdruk de boosdoeners en in coronatijd kwam daar thuiswerken nog bij. Mensen met kinderen, werkend vanuit de keuken op een krukje waarop ze beroerd zaten, dat gaf veel extra geestelijke en fysieke belasting. In productiebedrijven leiden valgevaar, aanrijgevaar, fysieke belasting en gevaarlijke stoffen tot ongevallen en ziekte.

Het belang van preventie

Preventief handelen om ongelukken met werknemers te voorkomen is de beste manier om bedrijfsrisico's te verkleinen, maar dat moet je als werkgever wel willen zien, Veel bedrijven zien de RI&E nog te vaak als een lastige, wettelijke verplichting. Maar het is een exercitie die je op allerlei manieren kunt optuigen. Met name met branche-instrumenten is dat relatief makkelijk te doen. Er zijn generieke en branche-specifieke RI&E-instrumenten digitaal beschikbaar die als hulpmiddel dienen om de RI&E op te stellen. Het zorgt ervoor dat je op het gebied van arbeidsrisico's weet waaraan je voldoet en waaraan nog niet. Dat je weet dat je de zorg voor je medewerkers hebt geregeld voor zover je dat in de hand hebt. Ik geloof dat iedere ondernemer een goede werkgever wil zijn. Dat betekent niet alleen je productie en financiën op orde hebben, maar ook de zorg voor je werknemers.

Positieve effecten

Inderdaad is een RI&E wettelijk verplicht voor alle ondernemers met personeel, maar als je gebruikmaakt van een door het Steunpunt RI&E erkend instrument in een bedrijf met maximaal 25 werknemers, hoef je deze niet te laten toetsen. Wel moet je altijd je medewerkers erbij betrekken. En boven de 50 werknemers is er een OR die instemmingsrecht heeft. Ik ben een groot voorstander van een branche-RIE, omdat die is toegespitst op jouw type bedrijf. Dat maakt het herkenbaar en het scheelt werk. Deze branche-instrumenten zijn te vinden op www.rie.nl. Je kunt het maken van een RI&E ook uitbesteden. Dan komt een arbo-professional bij je langs. Meestal krijg je dan een vragenlijst die je doorneemt, soms worden medewerkers geïnterviewd en wordt er een rondgang over het bedrijf gemaakt. Zo krijg je snel inzicht in eventuele knelpunten. Ook de knelpunten die jij zelf niet zou herkennen."

Vaak komen er ook onverwachtse, positieve dingen uit een RI&E. Soms ziet een ondernemer ineens in dat zijn werknemers onnodig gevaar lopen, bijvoorbeeld in een transportbedrijf door uitlaatgassen, herrie of schadelijke stoffen. Door dan over te schakelen op elektrisch vervoer zijn dat soort gevaren eenvoudig te verkleinen. Dat probeer ik als adviseur ook te benadrukken: als je een wijziging doorvoert in je bedrijf, heeft dat in meerdere opzichten een positief effect.

Arbeidsinspectie

Soms komt de Nederlandse Arbeidsinspectie langs in je bedrijf. Dat kan zijn omdat er een ongeval is gebeurd. In geval van een ernstig ongeval komt dan een medewerker van de inspectie kijken of het risico bekend was, of de juiste voorlichting is gegeven en of er toezicht is gehouden. Dat scenario hoop je natuurlijk zo min mogelijk mee te maken. Daarnaast kan de Nederlandse Arbeidsinspectie ook langskomen omdat zij een bepaalde branche als speerpunt hebben. Dit wordt dan altijd aangekondigd. Maar een mogelijke boete of een bezoek van de inspectie zou geen reden moeten zijn om de RI&E uit te voeren. Dat is het ook meestal niet. Ik kom echt zelden werkgevers tegen die het niet graag goed willen regelen voor hun werknemers.

Intrinsieke veiligheid

Natuurlijk hebben ook veel bedrijven wél een RI&E die up-to-date is, al is het maar omdat in de wet staat dat je de RI&E moet actualiseren als er iets veranderd is binnen je bedrijf. In de praktijk komt dat neer op iedere 3 à 4 jaar. Iets wat daarentegen jaarlijks moet gebeuren, is het plan van aanpak. Deze lijst met acties naar aanleiding van de RI&E moet regelmatig worden geëvalueerd en aangepast. ,Sommige bedrijven doen iedere twee jaar een RI&E, en dat is prima natuurlijk. Hoe eerder hoe beter. Als je het bijhoudt weet je waar je aan toe bent, kom je voor minder verrassingen te staan en hou je je zaakjes netjes op orde. Niet ad hoc oplossingen verzinnen, maar drie niveaus hoger denken: hoe kan ik problemen weghalen en oplossen door een andere werkwijze?

Als je maatregelen neemt om veilig en gezond te kunnen werken, is het slim om te kijken of je de bron kunt wegnemen, Bronaanpak – het weghalen van een risico – is altijd de beste oplossing. Zoals het wijzigen van de werkmethode of het vervangen van een bepaalde schadelijke stof. Dat is het hoogste en beste niveau in de arbeids-hygiënische strategie. Als je hoger in die strategie zit, maak je het intrinsiek veiliger, zoals ik dat noem. Dan ben je niet meer afhankelijk van gedrag, dus ook als mensen er niet aan denken is het toch geregeld. Een RI&E kan ongelukken en ziekte voorkomen, en het scheelt ook eventuele boetes. Op deze dingen zit niemand te wachten.

Meer weten over de RI&E? Neem contact met mij op!